Διεπιστημονική Διαχείριση Χρόνιων Νοσημάτων
Αναφορά στην ομάδα
υγείας και στον ρόλο των επαγγελματιών υγείας σε αυτή. Ο ρόλος του νοσηλευτή
αλλά της ομάδας υγείας στα Κέντρα Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης με εστίαση
σε ένα χρόνιο νόσημα.
Ο άνθρωπος από την αρχή
της δημιουργίας του και της ζωής του συμμετέχει σε διάφορες ομάδες, ώστε να καταφέρνει
να διεκπεραιώνει τους στόχους που θέτει. Η συμμετοχή του αυτή του επιφέρει
πολλά οφέλη λόγω των θετικών αποτελεσμάτων που συνοδεύει την συνεργασία πολλών
ατόμων και κοινών δράσεων. Από τις σπουδαιότερες ομάδες που υπάρχουν είναι
αυτές που δημιουργούνται στους χώρους εργασίας. Στον χώρο της υγείας λοιπόν
όπου η άριστη φροντίδα των ασθενών είναι καθήκον όλων, είναι επιτακτική ανάγκη
των επαγγελματιών υγείας να εργάζονται ως ομάδα υγείας ώστε να μπορούν από
κοινού να διατηρήσουν την ποιότητα ζωής του ασθενή.
Ομάδα
υγείας ορίζεται ως ένας αριθμός επαγγελματιών υγείας που μοιράζονται τις
επιστημονικές τους γνώσεις, πεποιθήσεις αλλά και τις εμπειρίες τους με σκοπό να
παρέχουν ποιοτική φροντίδα υγείας που χαρακτηρίζεται από κάποιες θεμελιώδεις
λειτουργίες όπως: έμφαση στην πρώτη επαφή, διαχρονικότητα, ολοκλήρωση και
διασύνδεση με υπηρεσίες της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας και της Δημόσιας Υγείας.
Η ομάδα αυτή δρα έχοντας κοινούς στόχους και
σκοπούς, αλληλοσυμπληρώνοντας ο ένας τον άλλον και παρέχοντας υπηρεσίες υγείας στον ασθενή και
στην οικογένειά του, επηρεάζοντας θετικά την ποιότητα ζωής τους . Η ομάδα
υγείας καλύπτει ένα μεγάλο μέρος από τις ανάγκες του ασθενή αφού αποτελείται
από επαγγελματίες με ποικίλες γνώσεις και εμπειρίες στον τομέα της υγείας. Ο
ρόλος του καθένα είναι μοναδικός και πολυδιάστατος όμως κοινό τους μέλημα είναι
η προσφορά στον ασθενή και στην οικογένειά του, μέσα από συνεχόμενη παροχή
φροντίδας, η οποία πρέπει να είναι αντίστοιχη των προσδοκιών και των αναγκών
του, ώστε ο ασθενής να διατηρήσει την λειτουργικότητα του, και την ανεξαρτησία
του, την κοινωνικότητα του, αλλά και την αξιοπρέπειά του δίνοντάς του την δυνατότητα
να λαμβάνει μέρος ο ίδιος στις αποφάσεις που αφορούν την υγεία του.
Ο
νοσηλευτής ως επαγγελματίας υγείας με τις γνώσεις του, ως αποτέλεσμα
συνεχόμενης εκπαίδευσης και μέσα από την εμπειρία που διαθέτει παίζει σπουδαίο
ρόλο ως μέλος της διεπιστημονικής ομάδας υγείας και είναι ένα σημαντικό κομμάτι
για την παροχή ολιστικής φροντίδας
υγείας. Η ενεργό συμμετοχή του στην υλοποίηση των κοινών στόχων της ομάδας,
προϋποθέτει τον απαιτούμενο σεβασμό και την ανάπτυξη ειλικρινούς σχέσεων μεταξύ
τους με επίκεντρο πάντα τον ασθενή και την οικογένειά του. Στα Κέντρα Φυσικής
και Ιατρικής Αποκατάστασης (ΚΕ.Φ.Ι.Α.Π) CENTRE OF PHYSICAL MEDICINE AND REHABILITATION ο νοσηλευτής καλείται
να έχει ιδιαίτερες γνώσεις αφού πρέπει να σταθεί με κατανόηση δίπλα στον ασθενή
που αντιμετωπίζει μια αναπηρία είτε εκ
γενετής είτε ως αποτέλεσμα κάποιας νόσου ή ατυχήματος. Στόχος της αποκατάστασης
(rehabilitation)
είναι η προσαρμογή του ατόμου και η κατανόηση της κατάστασης. Ο νοσηλευτής
στέκεται με ανθρωπιά και ενσυναίσθηση δίπλα στον ασθενή, προσπαθεί να κερδίσει
την εμπιστοσύνη του και να αναπτύξει ειλικρινής σχέση με αυτόν. Σε καθημερινή
βάση συναναστρέφεται με άτομα κάθε ηλικίας από παιδιά έως ενήλικες αλλά και
ηλικιωμένους που λόγω της αναπηρίας τους που συνήθως συνοδεύεται και με πολλά
άλλα νοσήματα όπως αρτηριακή πίεση, σακχαρώδης διαβήτης, άνοια κ.ά.
αντιμετωπίζουν το σύνδρομο της ευπάθειας
(frailty)
όπου χαρακτηρίζεται από μειωμένη ικανότητα αντιμετώπισης των βασικών τους
λειτουργιών και της αυτοφροντίδας. Ο νοσηλευτής και οι υπόλοιποι επαγγελματίες
υγείας που πλαισιώνουν τέτοιες δομές όπως: ο φυσίατρος, ο φυσικοθεραπευτής, ο
εργοθεραπευτής, ο λογοθεραπευτής, ο κοινωνικός λειτουργός και ο ψυχολόγος
θέτουν σαφείς στόχους για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά, συζητούν από κοινού,
θέτοντας προτεραιότητες και επαναπροσδιορίζοντας, εάν χρειάζεται, τους αρχικούς
τους σκοπούς.
Τα
χρόνια νοσήματα και οι αναπηρίες
αποτελούν ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι
επαγγελματίες υγείας, λόγω της αύξησης του προσδόκιμου ζωής και των χαμηλών
ποσοστών γεννήσεων. Περισσότερα από ένα στα πέντε (22%)άτομα στην Ελλάδα είναι
ηλικίας άνω των 65 ετών και άνω, ενώ αναμένεται να ζήσουν μόνο το 40% από
αυτά τα έτη χωρίς προβλήματα υγείας και
αναπηρίες. « Health
profile
2019».Ως χρόνιο νόσημα σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Χρόνιων Νοσημάτων των ΗΠΑ
χαρακτηρίζεται αυτό που προέρχεται από δύο ή περισσότερες παθολογικές
καταστάσεις, είναι μόνιμο, προκαλεί ανικανότητα, και χρήζει συνεχούς φροντίδας.
Σύμφωνα με την Coe
χρόνια νοσήματα θεωρούνται αυτά τα οποία είναι αποτέλεσμα
πολλών παραγόντων στον άνθρωπο και επηρεάζουν ένα μεγάλο μέρος αυτού, πηγάζοντας
από βιολογικούς, περιβαλλοντικούς, αλλά
και παράγοντες που συνδέονται με την ίδια την νόσο. Στα χρόνια νοσήματα
περιλαμβάνονται ο καρκίνος, οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης, οι πνευμονοπάθειες
αλλά και αιματολογικές παθήσεις, μεταβολικές, δερματολογικά νοσήματα, ασθένειες
του νευρικού συστήματος, αυτοάνοσα νοσήματα, νεφρολογικές διαταραχές, ψυχικές
διαταραχές κ. ά.
Οι
άνθρωποι που έρχονται αντιμέτωποι με τέτοιου είδους νοσήματα χρειάζονται
ιδιαίτερης φροντίδας και προσοχής για την διατήρηση όσο τω δυνατών καλύτερης
ποιότητας ζωής, με ότι αυτό συνεπάγεται. Το μέγεθος που η χρόνια ασθένεια
επηρεάζει την ποιότητα ζωής των ανθρώπων εξαρτάται από το είδος της ασθένειας,
το στάδιο στο οποίο βρίσκεται, την πορεία της νόσου αλλά και τον ίδιο τον
ασθενή και στην προσωπικότητά του. Η σκέψη του θανάτου είναι κάτι που τους
απασχολεί και τους προσάπτει περισσότερο φόβο με αποτέλεσμα να βιώνουν
κατάθλιψη και να υιοθετούν αγχώδεις συμπεριφορές. Επίσης νιώθουν μοναξιά και
απόρριψη ενώ πολλές φορές οι ενοχές και οι τύψεις είναι έντονες προς το άμεσο
περιβάλλον τους. Ο πόνος που πιθανόν
προέρχεται από την χρόνια πάθηση, τους προκαλεί κόπωση αφού εμποδίζει τον ύπνο
τους και την πραγματοποίηση των απλών καθημερινών τους δραστηριοτήτων .Οι
χρόνιοι ασθενείς είναι περισσότερο απαιτητικοί σε σχέση με τους υπόλοιπους και
χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες υγείας συχνότερα. Για την καλύτερη παροχή φροντίδας
χρειάζονται βοήθεια από πολλούς
επαγγελματίες υγείας , οι οποίοι μπορούν με τις γνώσεις τους και την εμπειρία
τους να συνεισφέρουν, μέσα από την
δημιουργία μιας διεπιστημονικής ομάδας
υγείας, δουλεύοντας από κοινού και παρέχοντας ολοκληρωμένη και εστιασμένη στον
ασθενή φροντίδα υγείας.
Η
σκλήρυνση κατά πλάκας είναι μια αυτοάνοση νόσος του κεντρικού νευρικού συστήματος
κατά την οποία ο οργανισμός του ασθενή δεν αναγνωρίζει την μυελίνη και
επιδιώκει να την καταστρέψει. Εμφανίζεται συνήθως σε νέους ενήλικες, σε άτομα
της εφηβικής ηλικίας και λιγότερο στην μέση ηλικία. Παρουσιάζει μείωση της
μυελίνης δηλαδή ουσίας του νευρικού κυττάρου, γλοίωση στην λευκή ουσία του
εγκεφάλου και του νωτιαίου μυελού με αποτέλεσμα να δημιουργούνται
χαρακτηριστικές πλάκες απομυελίνωσης. Πολλοί προσδιοριστές ευθύνονται για την
παρουσία αυτής της νόσου όπως η φυλή, ο τόπος κατοικίας, οι καιρικές συνθήκες
που επικρατούν στον τόπο διαμονής του ατόμου, και η κληρονομικότητα. Τα άτομα
που νοσούν είτε παραμένουν λειτουργικά για αρκετά χρόνια από την εμφάνιση της
νόσου είτε έχουν ταχεία επιδείνωση και οδηγούνται σε αναπηρία.
Κάποια
από τα συμπτώματα της ΣΚΠ είναι η σπαστικότητα των κάτω άκρων, σπαστικοαταξική
βάδιση, δυσαρθρία, διπλωπία, διαταραχές στην κύστη αλλά και ψυχολογικές
διαταραχές.
Ο
νοσηλευτής των ΚΕ.Φ.Ι.Α.Π αλλά και όλη η
ομάδα υγείας που καλείται να αντιμετωπίσει έναν ασθενή με ΣΚΠ χρειάζεται να
επιστρατεύσουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους ώστε να βοηθήσουν στην
θεραπεία για αποκατάσταση του ατόμου αλλά και στην αντιμετώπιση διάφορων
αναγκών του ίδιου και της οικογένειάς του. Αρχικά ο νοσηλευτής ενημερώνει τον
πάσχοντα για τα οφέλη της κάθε θεραπείας αποκατάστασης και τον ενθαρρύνει
χρησιμοποιώντας την κινητοποιό συνέντευξη (motivational interviewing) να αλλάξει
συμπεριφορές που οδηγούν στην απομόνωση και στην μοναξιά ,προσπαθώντας να τον
πείσει να εκφράζει τα αισθήματα του και να δει την ζωή με περισσότερη
αισιοδοξία. Προσπαθεί να τον κινητοποιήσει ώστε να βελτιώσει την εκτέλεση
καθημερινών δραστηριοτήτων και να ενισχύσει
την ανεξαρτησία του, την ικανότητα του για αυτοφροντίδα αποφορτίζοντας
έτσι τους φροντιστές του από το άγχος και το βάρος της συνεχούς φροντίδας.
Βεβαιώνεται ότι το περιβάλλον κατοικίας του είναι ασφαλές για αποφυγή πτώσεων
και τραυματισμών, εκπαιδεύει σε συνεννόηση με τον φυσικοθεραπευτή τον ασθενή
για την χρήση μέσων που θα τον βοηθήσουν στην κίνηση και στην ανακούφιση από
τον πόνο, τον ενημερώνει για τις διατροφικές συνήθειες που χρειάζεται να
υιοθετήσει, για την καλή λειτουργία του εντέρου, και τον έλεγχο του βάρους του,
εκτελεί λήψη ζωτικών σημείων και χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής σε συνεννόηση με
τον ιατρό , παρακολουθεί από κοντά και καταγράφει τις συνήθειες ύπνου του,
προτρέποντάς τον να ξεκουράζεται κατά την διάρκεια της ημέρας, παρατηρεί και
καταγράφει πιθανές επιπτώσεις στην συμπεριφορά του και στην νοητική του
λειτουργία ενώ σε συνεργασία με τον ψυχολόγο τον στηρίζει προσπαθώντας να
διατηρήσει σε καλό επίπεδο την ψυχολογία του. Συμβουλεύει και στέκεται με
συμπόνια δίπλα στην οικογένειά του ασθενή ενώ δεν παύει να τους υπενθυμίζει πως
είναι πρόθυμος να τους βοηθήσει σε ότι χρειαστούν και μαζί με τον κοινωνικό
λειτουργό να τους φέρει σε επαφή με δομές και υπηρεσίες υγείας εκτός του ΚΕ.Φ.Ι.Α.Π
όπως με υπηρεσίες Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, με το νοσοκομείο, με άλλες
κοινωνικές υπηρεσίες και συλλόγους.
Εν
κατακλείδι, ο ρόλος των νοσηλευτών στα ΚΕ.ΦΙ.ΑΠ είναι πολυδιάστατος και
καθοριστικός ενώ λειτουργεί και ως συνδετικός κρίκος με την υπόλοιπη
διεπιστημονική ομάδα. Με επίκεντρο τον ασθενή και την αποκατάστασή του
επιδιώκει την ομαλή συνεργασία μεταξύ των μελών της ομάδας, μπορεί να ηγηθεί
αυτής και να εξασφαλίσει συνθήκες που βελτιώνουν την ποιότητα της παροχής
φροντίδας υγείας. Σε μια εποχή που η κοινωνία αντιμετωπίζει κρίση αξιών, οι
επαγγελματίες που απαρτίζουν μια ομάδα
υγείας καλούνται να δημιουργούν κλίμα αισιοδοξίας και να στέκουν με περίσσιο
ενδιαφέρον και ευαισθησία δίπλα στον άνθρωπο και στα προβλήματά του,
παρουσιάζοντας μια ανιδιοτελής στάση και συμπεριφορά για την αποφυγή
οποιονδήποτε εμποδίων.
Κουθούρη
Αναστασία
T.E Νοσηλεύτρια
ΚΕ.Φ.Ι.ΑΠ Αγρινίου
MSc Κοινοτική Φροντίδα Υγείας
